به نقل از «جام جم آنلاین»

تأثیر کریدور ارس بر صلح تاریخی قفقاز

تاریخ انتشار: ۱۳ بهمن ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۶۶۱۰۰۱

به گزارش جام جم آنلاین، امید‌های اخیر در زمینه دستیابی به توافقنامه صلح میان کشور‌های حوزه قفقاز جنوبی یعنی ارمنستان و جمهوری آذربایجان تقریباٌ به یأس تبدیل شد. اواخر سال ۲۰۲۳ برخی بر این باور بودند، پس از تصرف کامل جمهوری آذربایجان بر منطقه مورد مناقشه قره باغ کوهستانی چنین گام تاریخی‌ای در راه است، اما هیچ گاه محقق نشد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

اما و اگر‌های توافق باکو-ایروان

همچنان مباحث کلی درباره معاهده احتمالی مطرح می‌شود و ادعا‌ها در زمینه نزدیک بودن توافق تاریخی میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان در سال‌های اخیر به قدری مطرح شده است که دیگر توجه اندکی را به خود جلب می‌کند. اواخر سال ۲۰۲۲، بهار و پاییز ۲۰۲۳ که تصرف قره باغ کوهستانی به وسیله باکو به مناقشه ارضی بلندمدت آن‌ها پایان داد، انتظار این توافق می‌رفت.

در شرایط جدید خوش‌بینی به توافق در قفقاز جنوبی افزایش یافته است، به طوری که ارمنستان و جمهوری آذربایجان بیانیه مشترکی منتشر کردند که تاریخی و بی‌سابقه توصیف شد. با وجود این، مذاکره درباره تمامیت ارضی و تبادل زندانیان هیچ دستاورد اساسی نداشت.

 به تازگی نیز ارمنستان از نامزدی خود برای میزبانی کنفرانس بعدی تغییرات آب و هوایی سازمان ملل متحد کناره گیری و جمهوری آذربایجان از گنجاندن ارمنستان در گروه کشور‌های اروپای شرقی (COP) حمایت کرد تا حسن نیت خود را نشان دهند که البته تاکنون نتیجه مورد انتظار نداشته است.

دیدار وزیران امور خارجه ارمنستان و جمهوری آذربایجان در واشنگتن که برای ژانویه برنامه ریزی شده بود، انجام نخواهد شد. در واقع، جمهوری آذربایجان با رد میانجی گری کشور‌های ثالث، تلاش می‌کند مدیریت و کنترل مناقشه را در دست داشته باشد. در همین راستا، تنش‌ها میان باکو و پاریس یا باکو و واشنگتن در حال افزایش است.

با وجود این، احتمال توافق صلح همچنان وجود دارد و نباید کم اهمیت جلوه داده شود. به احتمال زیاد توافق احتمالی به مذاکرات بیشتر در سال‌های آینده نیاز خواهد داشت.

مناقشه بر سر مرز‌ها

پس از تسلط نظامی باکو بر قره باغ کوهستانی و مهاجرت ارامنه منطقه، تمرکز مناقشه مربوط به مناطق تحت کنترل، خطوط حمل و نقل و تعیین حدود مرزهاست. هرچند شفافیت اندکی درباره این موضوعات وجود دارد، اما هر دو طرف برخی از موارد را با صدای بلند درخواست می‌کنند.

مهم‌ترین مورد اینکه باکو و ایروان پذیرفته‌اند تعیین حدود مرز‌های مشترک آن‌ها باید پس از انعقاد معاهده صلح انجام شود و این موضوع مسیر توافق را هموار می‌کند، زیرا تعیین مرز با عبور از رشته کوه‌ها سال‌ها طول خواهد کشید؛ روند مشابهی میان جمهوری آذربایجان و گرجستان با وجود رابطه صلح‌آمیز دو کشور وجود دارد.

ارامنه از نقشه‌های نظامی دهه ۱۹۷۰ به عنوان مبنای توافق مرزی استفاده می‌کنند، در حالی که باکو از کارشناسان خواسته است وضعیت را ترسیم و از آن به عنوان مبنایی برای حل و فصل دائمی استفاده کنند. رویکرد باکو به این معنی است جمهوری آذربایجان مواضع راهبردی بسیاری در اختیار خواهد داشت.

علاوه بر این، الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان اعلام کرد، ارتش کشورش از مواضعی که در جریان جنگ می ۲۰۲۱ و سپتامبر ۲۰۲۲ به تصرف خود درآورد، عقب نشینی نخواهد کرد؛ حتی اگر در خاک ارمنستان باشد.

با وجود این، پیشنهاد تعیین مرز‌ها بدون استفاده از نقشه‌های قدیمی کاملاً غیرسازنده نیست. اگر دو طرف آماده تبادل اراضی و دادن برخی امتیازات باشند، وضعیت می‌تواند بهبود یابد؛ اما تجربه نشان می‌دهد چنین چیزی بعید است. در مقابل، جمهوری آذربایجان قوی‌تر به دنبال سوق دادن ارمنستان به انزوا خواهد بود؛ بنابراین اگر ارمنستان و جمهوری آذربایجان آماده تعیین حدود مرز‌ها نباشند، شانس انعقاد معاهده صلح تقریباً صفر است.

انصراف باکو از زنگزور؟

موضوع دیگری که دو کشور درباره آن همگرایی دارند، کریدور‌های حمل و نقل است. جمهوری آذربایجان با اعلام اینکه نقطه اتصال خود با منطقه نخجوان را از مسیر ایران (نه ارمنستان) خواهد ساخت، امتیاز قابل توجهی داده است.

علی‌اف نه تنها علنی اعلام کرد ساخت مسیر ایران در حال انجام است، بلکه بهای ایجاد مسیر ارمنستان (کریدور زنگزور) را گشایش نیافتن مرز‌های خود با آن گذاشته و حتی انصراف احتمالی جمهوری آذربایجان از ادعای کریدور زنگزور نیز اتفاقی مثبت است. در سال ۲۰۲۱، علی‌اف تهدید کرده بود کریدور را با استفاده از نیروی نظامی ایجاد خواهد کرد.

آمادگی جمهوری آذربایجان برای ایجاد مسیر ایران (کریدور ارس) می‌تواند حمایت مسکو را نیز جلب کند که به تازگی به عنوان حامی کریدور زنگزور شناخته می‌شود. مهم‌تر از همه، روسیه علاقه‌مند به احیای ارتباطات ریلی زمان شوروی خود با ایران و ترکیه است که هر یک از مسیر‌ها در راستای این اهداف خواهند بود.

اگر عقبگردی وجود نداشته باشد و باکو از بستن مرز‌های خود با ارمنستان در ازای انصراف از کریدور زنگزور راضی باشد، توافق صلح بسیار نزدیک‌تر می‌شود. ایده کریدور حمل و نقل جمهوری آذربایجانی که قلمرو ارمنستان را به دو بخش تقسیم می‌کند، تنها باعث ایجاد ترس در ایروان شده است، زیرا به از دست دادن کنترل آن‌ها بر منطقه سیونیک منجر می‌شود.

مدل رابطه باکو-ایروان

یکی از مدل‌های ممکن برای روابط میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان، رابطه ارمنستان و ترکیه از سال ۱۹۹۳ تاکنون است؛ یعنی مرز‌های بسته، نبود روابط دیپلماتیک، لفاظی‌های خصمانه و کتاب‌های درسی تاریخ که تقابل ابدی را تبلیغ می‌کنند. با وجود این، ارمنستان و ترکیه هیچ گونه ادعای ارضی علیه یکدیگر ندارند.

نمونه‌های موفق دیگری از بن‌بست‌های مشابه در روابط بین‌الملل مانند اسرائیل و مصر یا اسرائیل و اردن وجود دارند. اگر این نتیجه برای ارمنستان و جمهوری آذربایجان باشد، یعنی مرز مشترک آن‌ها می‌تواند در مدت ۱۵ یا ۲۰ سال باز شود که با معیار‌های تاریخی زمان نسبتاٌ کوتاهی است و اصرار برای سرعت دادن به آن باعث بی‌ثباتی می‌شود.

در مجموع، جمهوری آذربایجان نسبت به ارمنستان از قدرت بیشتری برای تعیین روند توافقنامه صلح تاریخی برخوردار است. باکو می‌تواند میان امضای معاهده صلح برای تقویت اعتبار بین‌المللی خود یا تضعیف این فرآیند یکی را برگزیند. البته محاسبات باکو درباره انتخاب این مسیر در درجه نخست به شرایط خارجی بستگی دارد.

منبع: راهبرد معاصر

منبع: جام جم آنلاین

کلیدواژه: ارمنستان جمهوری آذربایجان قره باغ ارمنستان و جمهوری آذربایجان کریدور زنگزور مرز ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت jamejamonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جام جم آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۶۶۱۰۰۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ادعاهای تازه دونالد ترامپ درباره ایران و احتمال جنگ با اسرائیل

ترامپ در پاسخ به سؤال خبرنگار تایم در خصوص وفاداری به تل‌آویو گفت «من خیلی به اسرائیل وفادار بوده‌ام؛ وفادارتر از هر رئیس‌جمهوری. من بیش از هر رئیس‌جمهوری برای اسرائیل کار کرده‌ام».

 

به گزارش فارس، وی در حالی که مدعی شد اگر رئیس‌جمهور آمریکا بود، هرگز جنگ غزه رخ نمی‌داد، ادامه داد که اگر هرگونه درگیری بین جمهوری اسلامی ایران و تل‌آویو رخ دهد، از رژیم صهیونیستی حمایت نظامی خواهد کرد.

ترامپ گفت «من کمک نظامی به اسرائیل را متوقف یا شرطی نخواهم کرد. بله همچنان از اسرائیل حمایت می‌کنم».

رئیس‌جمهور جنجالی پیشین آمریکا ادامه داد «اگر اسرائیل و ایران وارد جنگ شوند، آمریکا از تل‌آویو حمایت نظامی می‌کند. بسیاری بر این باورند که احتمال یک حمله تشریفاتی بین ایران و اسرائیل وجود دارد که اگر اینطور باشد خوب است و چیز بدی نیست. به هرحال پاسخ آری است اگر ایران به اسرائیل حمله کند، ما آن‌جا [در کنار رژیم صهیونیستی]خواهیم بود».

ترامپ همچنین به پاره کردن برجام و در پیش گرفتن فشار حداکثری علیه جمهوری اسلامی اشاره کرد و گفت «نتانیاهو به اوباما التماس کرد که با ایران توافق نکند، اما من به توافق با ایران پایان دادم. هیچ رئیس‌جمهوری آن‌چه را که من انجام دادم برای اسرائیل انجام نداد. من مالکیت اسرائیل بر بلندی‌های جولان را به رسمیت شناختم».

وی با انتقاد از سیاست بایدن در قبال ایران ادامه داد «دولت بایدن اگر باهوش و پرانرژی بود به جای آن‌که به دنبال پیگرد قانونی ترامپ باشد، به دلیل وضعیت بدی که دارند با ایران توافق می‌کردند. آن‌ها باید با ایران توافق می‌کردند».

ترامپ با اشاره به این‌که نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به دلیل تحولات غزه محبوبیت ندارد، گفت «من می‌گویم آن‌چه که در هفتم اکتبر رخ داد، هرگز نباید اتفاق می‌افتاد».

وی سپس اقدام تروریستی واشنگتن در ترور سردار حاج قاسم سلیمانی فرمانده پیشین سپاه قدس را به میان کشید و گفت «من تجربه بدی با بی بی بی (نتانیاهو) دارم که به (سردار) سلیمانی مربوط می‌شود، زیرا همانطور که می‌دانید او درست لحظاتی قبل از حمله کنار رفت.. قرار بود مشترک انجام شود و یکدفعه به ما گفته شد که اسرائیل این کار را انجام نمی‌دهد و من در این خصوص خوشحال نبودم و هرگز فراموش نمی‌کنم».

ترامپ با این‌حال مدعی شد که اگر رئیس‌جمهور بود «هرگز جنگ غزه رخ نمی‌داد و حماس هیچ پولی نداشت».

وی سپس از عملکرد رژیم صهیونیستی در جنگ غزه انتقاد کرد و گفت «اسرائیل یک کار خیلی بد کرد و آن در زمینه روابط عمومی است... اسرائیل نباید هرشب تصاویری از ساختمان‌های درحال سقوط در غزه که با حضور افرادی که در آن هستند، بمباران می‌شود، پخش می‌کرد، اما این کار را می‌کنند».

ترامپ با تکرار ادعا‌های پیشین خود گفت «در دوران ریاست‌جمهوری من، تروریسم بسیار اندکی وجود داشت... چهار سال بدون تروریسم داشتم. ایران پولی نداشت که به کسی بدهد! داعش ۱۰۰ درصد از بین رفته بود، اما حالا در حال بازگشت است».